Categorieën medicatie

Er zijn over het algemeen weinig studies bekend die de (on)veiligheid van homeopathische en fytotherapeutische middelen (kruidengeneesmiddelen) aantonen. Fytotherapeutische middelen kunnen een nadelige invloed hebben op het verloop van de zwangerschap en de ontwikkeling van het ongeboren kind en worden daarom afgeraden (TIS). Sterk verdunde homeopathische middelen kunnen gebruikt worden tijdens de zwangerschap mits deze geen alcohol bevatten (TIS).

Ook met zelfzorgmiddelen is voorzichtigheid geboden en er wordt geadviseerd deze alleen te gebruiken wanneer strikt noodzakelijk (NHG, 2011). Vrouwen met kinderwens worden geadviseerd om preconceptioneel alleen zelfzorgmiddelen te gebruiken na overleg met de huisarts of apotheker. Dit advies geldt ook tijdens de zwangerschap. In dit geval sluit ze het gebruik van zelfzorgmiddelen kort met haar verloskundige hulpverlener. Een uitzondering geldt voor paracetamol. Dit middel mag zonder overleg kortdurend gebruikt worden. De TIS-website biedt actuele informatie over de meest gebruikte zelfzorgmiddelen (TIS).

Gebruik van non-steroid anti-inflammatory drugs (NSAID’s) wordt afgeraden in de zwangerschap (NHG, 2011). Hieronder vallen onder andere ibuprofen, diclofenac, naproxen en salicylaten zoals aspirine. Er bestaan aanwijzingen dat deze middelen het risico op spontane miskraam en hartafwijkingen licht verhogen bij gebruik in het eerste trimester. In de tweede helft van de zwangerschap wordt het gebruik van NSAID’s in verband gebracht met vertraagde weeënactiviteit, vroegtijdige sluiting van ductus arteriosus en meer bloedverlies tijdens de bevalling. In hogere doseringen kan er bij het gebruik van deze medicatie sprake zijn van verminderde foetale urineproductie (NHG, 2011). Op strikte indicatie mogen diclofenac, ibuprofen of naproxen in de eerste helft van de zwangerschap kortdurend gebruikt worden. Bijvoorbeeld wanneer paracetamol onvoldoende pijnstilling biedt. Het gebruik van NSAID’s in combinatie met misoprostol (ter bescherming van het maagslijmvlies) is gecontra-indiceerd omdat misoprostol uteruscontracties kan veroorzaken. Dit kan leiden tot uterusbloedingen, miskraam of vroeggeboorte. Ook kan misprostol aangeboren afwijkingen veroorzaken (TIS). 

De NHG-Standaard Preconceptiezorg benoemt een lijst met teratogene medicatie. Deze lijst is niet volledig en middelen die niet worden genoemd zijn niet per definitie veilig tijdens de zwangerschap (NHG, 2011). Het bewijs dat een middel veilig is in de zwangerschap is doorgaans niet te leveren. In de regel reikt de kennis niet verder dan dat toegenomen risico’s op aangeboren afwijkingen of (toxische) bijwerkingen, ondanks veelvuldig gebruik tot dusverre niet bekend zijn. Daarbij zijn in het verleden middelen onverwachts toch schadelijk gebleken (NHG, 2011). Preconceptioneel en tijdens de zwangerschap dient medicatie alleen op indicatie te worden voorgeschreven, daarbij rekening houdend met de veiligheid van de middelen (NHG, 2011). 

Bij (chronische) aandoeningen die een nadelige invloed kunnen hebben op de uitkomst van de zwangerschap wordt een optimale instelling van medicatie nagestreefd. Een betere behandeling van het ziektebeeld (bijvoorbeeld optimalisering van de glucoseregulatie bij diabetes) met de meest veilige medicatie kan ongunstige zwangerschapsuitkomsten voorkomen. Onderbehandeling van een ziektebeeld is een risico dat kan ontstaan uit angst voor medicatiegebruik in de zwangerschap. Tijdens een medicatiebeoordeling zal de arts hier aandacht voor moeten hebben. Zie ook de pagina Medische aandoeningen waar per ziektebeeld de noodzakelijke zorg en bijbehorende voorkeursmedicatie worden beschreven.